Felakete

“Felaket ve gaddarlık ve gömülmeyi reddeder. Sosyal düzene itiraz etmemenin ve tek tek kurbanların iyileşmesinin ön koşulu felaket, travmatik olayları hatırlatmak ve ifade etmektir” (Herman 1992). Bir felaket birkaç saniye sürebilir. Ama yaraların sarıl- ması aylar yıllar alabilir. Felaketlerin boyutları salt maddi hasar ve olayın kapsama alanının genişliği ve şiddeti ölçü alarak değerlendirilemez. Felaketlerin yol açtığı ağır sorunlar kişileri ve toplumu etkiler. Felaketin ardından gelişen bedensel ve ruhsal sorun- larla birlikte değerlendirilir (Emanuel ve Ursano 1999). Felaketler yaşandığında temel olarak, olayı yaşayan kişiler, onların yakınları ve kurtarma ekibine dahil olanlar, üç grup etkilenir. Bu yazı, felaketi yaşayan kişilerin klinik değer- lendirmeleri ve müdahale yollarının tartışılmasına ilişkindir. Toplumsal bir olayın değerlendirilmesinde bu boyutun gözönüne alınmasının vazgeçilmez önkoşul olduğu anlayışına dayanarak toplumsal boyutları kısaca tartışılacaktır. Yazı bir felaket ve trav- ma için bu genel özellikleri taşımakla birlikte genel ilkeler Marmara Felaketi özelinde örneklenmiştir. Yazının çerçevesi tedavi ilişkisine ait özellikler ve trav- matik yaşantılarda uygulanabilecek psikoterapi yön- temlerini tanıtmaya sınırlanmıştır. Bu durumlarda * Prof. Dr., İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, İstanbul-Psikososyal Travma Programı, İSTANBUL uygulanan ilaç tedavisinin yeri ayrı bir yazı olarak tartışıldı. Farklı çalışmalar felaketlerden sonra çıkan travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) oranı ve diğer ruhsal sorunların yüksekliğine dikkat çeker. Zira felaketlerin boyutları gibi bu oran da değişkendir. Felaket sonrası ruh sağlığı hizmetlerinin kalitesinde son yıllarda çarpıcı bir artış olmuştur. Felaket sonrası acil ruh sağlığı hizmetlerinin hızla ve doğru verilmesi uzun vadeli sorunların gelişmesinden koruyucu olabilir. 1988 Ermenistan depreminden sonra izlenen nüfusta kalp hastalığı ve diğer süreğen hastalık oranında artış bulunmuştur. Ayrıca, bu tür hastalıkların, kayıpları olanlar arasında, daha yüksek oranda bulunduğu ileri sürülmektedir. 17 Ağustos 1999 tarihi Türkiye'de pek çok alanda olduğu gibi ruh sağlığı hizmetleri tarihinde bir dönüm noktası olarak düşünülebilir. Özel olarak deprem felaketi ve ruh sağlığı ilişkisi psikiyatri çalış- malarında sınırlı bir yeri vardır. Türkçe kaynaklar 17 Ağustos öncesine ait nerede ise yoktu (Armenian ve ark. 1998, Goenjian 1993, Karancı 1999, Koopman ve ark. 1995, Marmor ve ark. 1996, Young ve ark. 1998)